Referendum een fopspeen ?

De Kracht van Lokale politiek


Deze week wordt in de gemeenteraad
een voorstel behandeld om in Katwijk een raadgevend referendum mogelijk te
maken. Op zichzelf en zonder veel nadenken klinkt het sympathiek om het
mogelijk te maken dat de bevolking zich via een stemming kan uitspreken over
concrete zaken. Het democratisch gehalte van besluiten zou daarmee vergroot
kunnen worden, dus vooruit met die referendumgeit was mijn eerste gedachte.
Maar omdat ik een hekel heb aan onderbuik- of emotiepolitiek wil ik niet alleen
op gevoel een standpunt bepalen. Zijn er dan wellicht ook rationele argumenten
die tegen een referendum pleiten ? Wat kan daar nou op tegen zijn ?
Kwaliteit van besluitvormers: “wijsheid”
Veel
besluiten gaan over complexe zaken waar allerlei aspecten aan zitten die je in
zijn geheel moet kunnen overzien en die je daarna ook nog op verantwoorde wijze
tegen elkaar moet kunnen afwegen. Je moet je niet laten afleiden door
drogredeneringen, misleiding en propaganda, en je moet hoofdzaken van bijzaken
kunnen onderscheiden. Kan de gemiddelde burger dat eigenlijk wel en komen er
dus wel goede besluiten uit de referenda is de vraag ?
Desgevraagd
vrees ik het ergste wat dit betreft. Lang niet iedereen heeft de
achtergrond om tot wijze besluiten te kunnen komen. Maar toch is dit geen goed
argument tegen een referendum. Als een burger geschikt wordt geacht om de
volksvertegenwoordiging te kiezen dan is hij ook geschikt om over afzonderlijke
beleidsonderwerpen een oordeel af te geven. Bovendien denk ik niet dat de
gemiddelde volksvertegenwoordiger zoveel slimmer of wijzer zal zijn dan de gemiddelde
burger. Aldus is kwaliteit van besluitvormers niet een echt goed argument tegen
het referendum.
Kwaliteit van besluitvorming: “onderbuikpolitiek”
Stel nu dat
de achterban van “je bent Kattuker als…” (ja inclusief spelfout) met een of
ander stuitend voorstel op de proppen komt ? Of stel dat de achterban van een
voetbalclub een enorm bedrag vraagt om betaald voetbal te kunnen spelen ? Dat
kun je meteen afdoen met de opmerking dat elke gemeente het bestuur of de
referendumuitslag krijgt die het verdient. Maar moet je dat ook willen of
mogelijk maken ? Snapt men dat we dat geld dan niet meer kunnen besteden aan de
zorg voor opa en oma ? Heeft men door dat dan de belasting omhoog moet ? 
Met
andere woorden, een minderheid kan op deze manier de meerderheid iets opleggen
dat (moreel of praktisch) ongewenst is. In dit voorbeeld moeten arme mensen, die
zich een voetbalkaartje niet eens kunnen veroorloven, toch meebetalen via de
belastingheffing. Toch is ook dit geen principieel argument tegen een referendum, omdat dezelfde emotiepolitiek ook in vertegenwoordigende organen kan worden waargenomen. En als dat geen argument is waarom zou je dan niet voor een referendum stemmen ? Het is toch slechts
raadgevend, er is nog een veiligheidsklep want de gemeenteraad kan de uitslag toch altijd naast zich neerleggen ?
Is het referendum dan een fopspeen ?
Ik denk dat
een referendum inderdaad pas iets voorstelt als het echt besluitvormend is. Een
correctief referendum, dat als een soort noodrem kan werken, en dat de
bevolking de kans geeft om een reeds aangenomen wetsvoorstel naar de
prullenmand te verwijzen zou mijn sympathie wel hebben. 
Maar een gemeentelijk
referendum dat slechts een advies oplevert is in feite een lege huls of oude
wijn in een nieuwe zak. Je kunt nu ook al een petitie of handtekeningenlijst
bij de gemeenteraad inleveren als je dat nuttig vindt. En bovendien zijn er
altijd genoeg redenen en praktische bezwaren waarom een gemeentebestuur de
referendumuitslag naast zich neer kan leggen.
Praktische bezwaren
Een
referendum is per definitie digitaal, d.w.z. je hebt slechts de keuze tussen ja
en nee. Bij een relatief weinig taalvaardige en laag opgeleide bevolking geeft
een referendum allerlei bezwaren, mensen snappen het niet of de vraagstelling
deugt niet of ze prikken niet door een drogredenering heen. Vraagstellingen
worden ook gemanipuleerd.
Een goed
voorbeeld is de discussie rond de koopzondag. Deze zou gaan over de vraag of
men de winkelier keuzevrijheid laat. Dat is onzin, er is ook geen keuzevrijheid
om overal een terrasje te exploiteren, of om je huis zo hoog te maken als je
zelf nuttig vindt, of om 160 op de Zeeweg te rijden. Het is volkomen normaal en
zeer gewenst dat de overheid allerlei ontwikkelingen reguleert.
Winkelopeningstijden vallen daar ook onder, dat is niet iets wat in de
persoonlijke levenssfeer valt maar iets dat publiek gereguleerd moet worden.
Als vraagstelling in een referendum (“geef ze de vrijheid”) zou je hiermee dus
volkomen de mist ingaan, want het is misleidend om te stellen dat de winkelier
de openingstijden en -momenten zelf moet kunnen bepalen. We zitten hier
gelukkig niet in de USA.
Een referendum
heeft in principe ook niets met discussie, debat of meningsuitwisseling te
maken. Het gaat om een hokje kleuren en er is helemaal geen garantie dat er een
verantwoord maatschappelijk debat op gang komt. Er is eerder grote kans dat er
sprake zal zijn van een “vuile” propagandaoorlog.
Voorbeeld:
zie de discussie over de windmolens op zee. Het economisch rapport over Katwijk
laat zien dat het toerisme nauwelijks een factor van belang is in het kader van
de lokale economie. Maar er wordt wel gegoocheld met cijfers die zouden moeten
aantonen dat er hier enorme hoeveelheden werkgelegenheid en miljarden aan omzet
zouden verdwijnen. Propaganda en pure verzinsels van een actiegroepje die,
buiten de gemeenteraad om en los van subsidieverordeningen, 20.000 euro van ons
college van B&W heeft gekregen om deze propaganda te financieren. Dit zou
kunnen impliceren dat degene met het grootste budget de meeste aanhang kan
“kopen”. Zie hoe dat in de USA gaat.
Is het referendum een modeartikel ?
Wie heeft
er eigenlijk gevraagd om een referendum in Katwijk ? Is dit iets waar de
bevolking op zit te wachten of valt die onder de categorie “leuke dingen voor
de mensen bedenken” ? Natuurlijk is het een sympathiek idee als iedereen zich
bijvoorbeeld zou kunnen uitspreken over de keuze tussen een duur zwembad op de
huidige locatie of een veel goedkoper bad in de Mient-Kooltuin. En natuurlijk,
een referendum over woningbouw op het Vliegkamp Valkenburg, ik teken er voor,
of eigenlijk tegen moet ik zeggen. Maar heeft het ook zin ? Er zullen altijd
vragen blijven over de representativiteit en de validiteit van een uitslag. De
bedoelingen van de bevolking kunnen altijd alle kanten op worden uitgelegd,
laat dat maar aan de politiek (en ambtenarij) over. En als de uitslag niet
wordt uitgevoerd ben je verder van huis en worden demotivatie en cynisme nog
eens extra aangewakkerd. Nu al blijft 50% van de mensen thuis bij de reguliere
verkiezingen ! Wat heb je aan een referendum met een nog minimalere opkomst ?
Wat is het resultaat van een uitspraak die niet wordt uitgevoerd ?
Hamvraag
En dan
komen we bij de hamvragen. Welk probleem lost dit nu op ? Welke nieuwe
problemen worden er door opgeroepen ? Hoe valt een kosten-baten afweging uit ?
Uit het
voorgaande blijkt wel dat als je de zaak wat dieper analyseert en de diverse
aspecten die er aan kleven uiteenrafelt de kwestie niet zo eenvoudig is als
deze in eerste instantie lijkt. Ik ben bang dat de indieners van het voorstel
die analyse niet hebben gemaakt en meer op hun “gutfeeling” of onderbuikgevoel zijn
afgegaan. Dat gebeurt ook in een referendum en daarom ben ik eerlijk gezegd blij
dat er geen referendum wordt gehouden over het referendum.
Hebben we
eigenlijk wel een nieuw instrument nodig als de bestaande middelen nog beter
benut kunnen worden ? Het beste voorbeeld voor de overbodigheid van het
referendum is de kwestie van de door een minderheid gewenste zondagsopening van
winkels. Er is een petitie ingediend met ongeveer 1000 handtekeningen en
vervolgens wordt, gelukkig zonder bezwaren van wie dan ook, dit onderwerp geagendeerd voor
een gemeenteraadsvergadering. Daar kan iedereen komen inspreken en zijn zegje
in alle openbaarheid doen. Vervolgens wordt er een besluit genomen. Daar wordt
niet iedereen happy van, maar ook bij een raadgevend referendum blijft de
gemeenteraad gewoon de besluiten nemen. Wat is de toegevoegde waarde dan van zo‘n
referendum ?
Ik kan wel
vaststellen dat een referendum ongeveer 100.000 euro per keer gaat kosten en
een enorme organisatie vergt. Kunnen we dat geld niet beter direct besteden aan
het beter en mooier maken van Katwijk ? Daar hoef je toch geen referendum over te
houden lijkt mij als je gewoon het gezonde verstand gebruikt. Is een stuk
goedkoper.

 

4 reacties

  1. Erik schreef:

    Een referendum kan wel degelijk een discussie op gang brengen. Dat zie je nu bij het aankomende landelijke referendum. Daardoor zullen de meeste stemmers na een referendum meer over het onderwerp weten dan ervoor. Een petitie blijft wat dat betreft toch meer achterkamertjes politiek want het is in feite een referendum onder gelijkgestemden. Over de kosten geef ik je gelijk maar het verbaasde mij deze week dat je met één druk op de knop van een app al je financiële gegevens kan bevestigen bij de belastingdienst maar dat een simpel 'Ja' of 'Nee' nog met een potlood moet. Een referendum is bij uitstek geschikt voor een makkelijke en goedkope raadpleging waarbij digitaal stemmen geen enkel probleem vormt. Zet daarbij in elk bejaardenhuis een laptop met een vrijwilliger en je bent al een heel eind. Bij een simpele ja/nee stem is het statistisch gezien ook helemaal niet meer nodig dat 100% van de bevolking komt opdraven, in tegenstelling tot een verkiezing tussen meerdere partijen met een uitgebreide agenda.

    • Kies Katwijk schreef:

      Erik,
      Het maatschappelijk debat is slechts "bijvangst" van een Referendum, daar doe je het niet voor. Als je het debat wilt entameren dan zijn daar betere middelen voor. Kan trouwens ook via petitie, zie uitgebreid debat via sociale media en publiciteit via de reguliere pers over zondagsopening winkels in Katwijk.Het is zowel bij een verkiezing als bij een referendum volgens mij geheel onduidelijk of de opgekomen kiezers een representatieve steekproef vormen van de gehele bevolking. Ik denk het eigenlijk niet.In ieder geval is hierover altijd discussie mogelijk. Het is inderdaad vreemd dat we heden ten dage nog aan een potloodje moeten likken. Bedankt voor je reactie.
      Jaap Haasnoot

  2. Erik schreef:

    Democratie is niet zo moeilijk hoor: de mening van een meerderheid (minstens de helft van de opkomst + 1 stem) geeft de doorslag. Dat betekent dat de opkomst altijd representatief is. Iemand die niet gaat stemmen doet dat in de volle wetenschap dat hij of zij daarmee de stem uit handen geeft aan degenen die wel stemmen. Zo zijn er bij de verkiezingen ook altijd partijen die marchanderen met de Democratie door te stellen dat 'we hebben meer rechten want we zijn de grootste groeier.' Dat is volkomen irrelevant: alleen absolute getallen gelden.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Social Media Auto Publish Powered By : XYZScripts.com